Introductie:
Veel mensen vroegen mij na het verschijnen van Doorbraak (de opvolger van Enclave) of er ook een Engelse versie zou komen.
In deze blog neem ik je graag mee in mijn zoektocht: van de eerste ideeën, via AI-vertalingen, tot het bijna afgeronde Engelse manuscript. Het was een leerzaam en leuk proces — met de nodige ups en downs.
Zoals aangegeven: een echte, professionele vertaling van Doorbraak zou er nooit gekomen zijn. Met een prijskaartje van ruim €12.000 en een beperkte verwachte verkoop was dat simpelweg niet slim.
Het alternatief zocht ik in AI.
Na uitgebreid zoeken op Google naar het beste vertaalprogramma voor manuscripten kwam ik uit bij DeepL. Nog even gekeken waar dit bedrijf gevestigd is — Duitsland, net zoals zoveel andere solide bedrijven 😀 en dat gaf vertrouwen.
Allereerst heb ik het volledige Nederlandse manuscript naar DeepL geüpload.
Heel erg snel kreeg ik keurig in Word de vertaling van 107.000 woorden terug.
Ik was echt overdonderd: de snelheid, de herkenbare nuances, zelfs verwijzingen naar de werkelijkheid leken overeind te blijven. Appeltje-eitje, dacht ik.
Maar al snel, toen ik met mijn beperkte kennis van UK Engels toch wat kritischer ging lezen, zag ik de problemen. Veel zinnen waren letterlijk vertaald, en dat werkt niet goed in echt Engels.
Mijn Nederlandse manuscript zat bovendien vol met uitdrukkingen en gezegdes die DeepL niet goed wist om te zetten.
Willekeurige voorbeelden daarvan zijn:
“Opgeruimd kwam ze de redactievloer weer op en ze constateerde tot haar verbazing dat haar manager niet aanwezig was.”
→ vertaald als: “Tidied up, she re-entered the newsroom floor and was surprised to find that her manager was not present.”
Dit krijgt in het Engels wel een heel andere lading dan ‘goedgehumeurd’ of ‘blijmoedig’.
“De bedoeling is dat we haar voorlopig uit de wind houden.”
→ vertaald als:
“The idea is keep her out of the wind.”
Letterlijk vertaald, maar niet zoals je dat in echt Brits-Engels zou zeggen.
Een ander grappig voorbeeld is:
‘Toen deze (meeting) was afgelopen, liep Ules met een vertrokken gezicht naar de vergadertafel in zijn werkkamer’
Dit werd door DeepL vertaald met:
‘When it was over, Ules walked with a departed face to the conference table in his study.’
De vertaling van ‘departed’ kan overleden OF echt weggaan betekenen. Weer dus een letterlijke vertaling en geen van de betekenissen werd hier bedoeld.
Het grappige is wel dat ik er op deze manier achter ben gekomen dat heel veel uitdrukkingen die we in het Nederlands gebruiken, op min of meer dezelfde manier worden gebruikt in het Engels. Alleen de nuance maakt het vaak anders. Dat maakt vertalen dus zo moeilijk. Respect voor de professionele vertalers.
Als ik dus serieus een Engelse versie wilde maken, moest in feite de hele tekst verder worden bekeken.
ChatGPT to the rescue…
Aanvankelijk deed ook ChatGPT het goed.
Maar zodra ik meerdere hoofdstukken tegelijk uploadde, ging het mis:
- Het begon fouten uit eerdere hoofdstukken mee te slepen.
- Het suggereerde fouten die er niet waren.
- Het veranderde het verhaal (ondanks mijn duidelijke instructie om dat niet te doen).
Soms las ik bijvoorbeeld iets terug en dacht ik: “Maar mijn hoofdpersoon droeg toch helemaal geen hoed?”
De oplossing bleek simpel maar arbeidsintensief: één hoofdstuk tegelijk behandelen.
Ik laadde elk hoofdstuk afzonderlijk in en vroeg ChatGPT: “Is dit correct Brits Engels?”
Na een periode van fine-tunen met specifieke instructies werkte die methode verrassend goed.
Zo heb ik uiteindelijk alle 82 hoofdstukken doorgelopen en aangepast.
Wel merkte ik dat vriend ChatGPT naarmate de interactie langer duurde, vaker de draad kwijtraakte.
Een nieuw project starten werkte dan veel beter.
Eindcontrole: de uitdaging van interpunctie
Waar ik het meeste geduld voor nodig had (en nog steeds heb), is de eindcontrole op interpunctie.
DeepL had daarin veel fouten gemaakt. ChatGPT probeerde het te corrigeren, maar maakte het soms erger.
Daarom heb ik besloten om deze fase volledig zelf op te pakken, wel wetende dat het onmogelijk is om bij een boek met 107.000 woorden elke fout eruit te halen.
Deze laatste exercitie is nu bijna klaar, met in het achterhoofd de zin die een wijs man ooit tegen mij zei: “De laatste fout haal je er toch niet uit.”
Binnenkort is dus de Engelstalige versie van Doorbraak te bestellen via https://slautis.nl/ voor €11,50.
Ik hoop dat jullie net zo veel plezier beleven aan het lezen als ik heb gehad aan het maken!